อารมณ์...รักษาโรคได้อย่างไร?
โดยอาจารย์แพทย์จีน อรภา ศิลมัฐ
“อารมณ์” มีความสัมพันธ์กับการเกิดโรคภัยไข้เจ็บต่างๆ มาตั้งแต่สมัยบรรพกาล
ในคัมภีร์ของชาวจีนโบราณหลายเล่มที่บันทึกสาเหตุการเกิดโรค การรักษา และการป้องกันโรคทางศาสตร์การแพทย์แผนจีนถือเป็นหลักฐานชั้นยอดที่แสดงให้เห็นว่าชาวจีนมีแนวคิดว่า “อารมณ์” มีความสัมพันธ์กับการเกิดโรคภัยไข้เจ็บต่างๆมาตั้งแต่สมัยบรรพกาล ทำให้เกิดการมองสะท้อนถึงวิถีชีวิตของผู้คนในยุคปัจจุบันที่มักจะเร่งรีบและเคร่งเครียด ส่งผลให้อารมณ์แปรปรวนจนก่อให้เกิดการเจ็บป่วยตามมามากมาย
ศาสตร์การแพทย์แผนจีนเชื่อว่าหากอารมณ์ก่อให้เกิดโรคได้ อารมณ์ก็ย่อมส่งผลให้เกิดการรักษาโรคตามหลักแห่ง “ดุลยภาพ” ของร่างกายได้เช่นกัน กล่าวคือ เมื่อมีอารมณ์อย่างใดอย่างหนึ่งมากจนเกินไปเป็นระยะเวลาหนึ่งจนก่อให้เกิดความผิดปกติต่างๆทางร่างกาย แพทย์แผนจีนจะใช้วิธีเหนี่ยวนำให้ผู้ป่วยเกิดอารมณ์ใหม่ทดแทน เพื่อให้เกิดการ “ข่ม” อารมณ์เดิมที่ทำให้ร่างกายเจ็บป่วย ดังนี้
วิธีเหนี่ยวนำให้เกิดอารมณ์ใหม่ทดแทน เพื่อ “ข่ม” อารมณ์เดิมที่ทำให้ร่างกายเจ็บป่วย
1. อารมณ์เสียใจข่มอารมณ์โกรธ
ผู้ป่วยที่โกรธเรื่องใดเรื่องหนึ่งเป็นระยะเวลานาน จะส่งผลถึงความดันโลหิต(สูง) และมักมีอาการหน้าแดง ตาแดง เวียนศีรษะ ตาลาย บางคนหูอื้อหรือมีเสียงวิ้งในหู เป็นต้น อารมณ์โกรธที่ฝังรากลึกในจิตใจของผู้ป่วยสามารถบำบัดได้ด้วยอารมณ์เสียใจ หากมีเรื่องเศร้ามากระทบจิตใจของผู้ป่วยก็จะทำให้ความโกรธคลายลง ส่งผลให้อาการต่างๆทุเลาลงได้
2. ความกลัวข่มอารมณ์ดีใจ
ผู้ที่มีเรื่องน่ายินดีมากระทบจิตใจทำให้เกิดอาการดีใจสุดขีดจนทำให้เสียสติไปนั้น เกิดจากอารมณ์ดีใจที่เกินขีดจำกัดของความสมดุลทำให้ไม่สามารถควบคุมสติและความรู้สึกนึกคิดได้ แพทย์แผนจีนจะใช้ “ความกลัว” มาข่มอารมณ์ดีใจจนเกินขีดจำกัดนี้ ยกตัวอย่างเช่น มีเรื่องเล่าว่าในสมัยก่อนมีชายผู้หนึ่งได้รับข่าวดี ดีใจจนเสียสติไป ญาติจึงพามาพบหมอจีน หมอจีนท่านนั้นกล่าวว่า “โรคนี้รักษาได้ ชายผู้นี้กลัวใครในบ้านมากที่สุด” ญาติจึงตอบไปว่าชายผู้นี้กลัวพ่อของเขามาก หมอจีนจึงให้ญาติไปตามพ่อของเขามาพบ แล้วให้พ่อของเขาตีก้นเขาหนึ่งครั้ง เขากลัวจนตัวสั่น หลังจากนั้นอาการเสียสตินี้ก็หายไปจนกลายเป็นปกติในที่สุด
3. ความโกรธข่มอารมณ์ครุ่นคิด
ผู้ที่หมกมุ่นครุ่นคิดเรื่องใดเรื่องหนึ่งเป็นเวลานานจะทำให้เกิดอาการเบื่ออาหาร อาหารไม่ย่อย ขับถ่ายไม่เป็นปกติ และเป็นโรคซึมเศร้าได้ในที่สุด ศาสตร์การแพทย์แผนจีนจะใช้ความโกรธมาข่มอารมณ์ครุ่นคิดเพราะอารมณ์ครุ่นคิดทำให้ลมปราณติดขัด ไม่ไหลเวียน ในขณะที่อารมณ์โกรธช่วยขับเคลื่อนลมปราณให้ไหลเวียนได้อย่างรวดเร็วและรุนแรงได้ ดังนั้นหากมีคนใกล้ตัวที่คิดมากเป็นระยะเวลาหนึ่งจนทำให้เกิดอาการผิดปกติของร่างกาย ลองแหย่ให้เขามีอารมณ์โกรธอย่างรุนแรง อาการครุ่นคิดและความผิดปกติเหล่านั้นอาจจะทุเลาหรือหายไปก็เป็นได้
4. ความดีใจข่มอารมณ์เสียใจ
ดีใจและเสียใจเป็นสิ่งคู่กันและเป็นด้านตรงข้ามของกันและกัน ทางการแพทย์แผนจีนมีทฤษฎีปัญจธาตุที่แสดงให้เห็นว่าอารมณ์ดีใจที่เกิดจากธาตุไฟสามารถข่มอารมณ์เสียใจที่เกิดจากธาตุทองได้ ดังนั้นหากมีเรื่องโศกเศร้าเสียใจมากระทบจิตใจเป็นระยะเวลานานจนร่างกายทรุดโทรมล้มป่วย แพทย์แผนจีนจะแนะนำให้หาข่าวดีหรือเรื่องที่น่ายินดีมากๆมาข่มความเสียใจที่เกิดขึ้น ลมปราณในร่างกายก็จะไหลเวียนได้อย่างคล่องแคล่ว อาการผิดปกติทางร่างกาย ต่าง ๆ ก็จะดีขึ้นได้ตามลำดับ
5. ความครุ่นคิดข่มอารมณ์กลัว
มีเรื่องเล่าว่า มีชายชราผู้หนึ่งพบสุนัขจิ้งจอกระหว่างทางเดินกลับบ้าน สุนัขตัวนั้นเห่าเสียงดังมาก ทำให้ชายชราผู้นี้ตกใจกลัวจนตัวสั่น หลังจากวันนั้นเป็นต้นมา ชายชราผู้นี้ก็เกิดอาการฝันร้ายทุกวัน ควบคุมการขับถ่ายไม่ค่อยได้ มักจะปัสสาวะเล็ดเป็นประจำ ญาติจึงพามาหาหมอจีน เมื่อหมอจีนได้จับชีพจรก็แน่ใจว่าอาการต่างๆเหล่านี้เกิดจากความกลัวทำลายลมปราณของไต จึงแนะนำให้ญาติพาบุคคลที่ชายชราผู้นี้รักที่สุดไปอยู่ในที่ห่างไกล ญาติก็ปฏิบัติตาม พาลูกชายของชายชราผู้นี้ย้ายไปอยู่ต่างเมือง หลังจากนั้นไม่นานอาการฝันร้าย ปัสสาวะเล็ดของชายชราผู้นี้ก็ค่อยๆดีขึ้น เพราะลูกชายไม่อยู่ชายชราจึงเกิดอาการคิดถึงและเป็นห่วง จนในที่สุดก็หายเป็นปกติ ญาติจึงให้ลูกชายของชายชราย้ายกลับมาอยู่กับบิดาผู้เป็นที่รักเช่นเดิม
จะเห็นได้ว่า “อารมณ์” มีความสำคัญต่อสุขภาพกายและใจของเราเป็นอย่างมาก หากเรารู้จักควบคุมสติ รู้เท่าทันอารมณ์ตามหลักพระพุทธศาสนาก็จะช่วยให้เรามีสติรู้ตัวอยู่เสมอ มีสุขภาพใจที่ดี กายก็จะแข็งแรงห่างไกลโรคไปด้วย “จิตเป็นนาย กายเป็นบ่าว” ขอให้ทุกคนมีสุขภาพร่างกายและใจที่แข็งแรงต้อนรับเทศกาลปีใหม่ที่กำลังจะมาถึงกันนะคะ